ბიოლოგია

ბიოლ.IX.8.

ცდა 7. ტენისა და ტემპერატურის გავლენის შესწავლა ობის სოკოს განვითარებაზე

შე­დე­გი: Desktop/Einstein%20Lab/bi%C2%ADol.IX">ბი­ოლ.IX.8. მოს­წავ­ლეს შე­უძ­ლია გა­ა­ა­ნა­ლი­ზოს ურ­თი­ერ­თ­კავ­ში­რი ეკო­სის­ტე­მის კომ­პო­ნენ­ტებს შო­რის და იმ­ს­ჯე­ლოს ორ­გა­ნიზ­მე­ბის ურ­თი­ერ­თ­ქ­მე­დე­ბის როლ­ზე ეკო­სის­ტე­მის სტა­ბი­ლუ­რო­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­ში.

ინ­დი­კა­ტო­რი: ატა­რებს ცდებს ორ­გა­ნიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბა­სა და ეკო­ლო­გი­უ­რი ფაქ­ტო­რის ინ­ტენ­სი­ვო­ბას (ოპ­ტი­მუ­მი, გამ­ძ­ლე­ო­ბის ზე­და და ქვე­და ზღვა­რი) შო­რის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის და­სად­გე­ნად (მაგ: ხორ­ბ­ლის თეს­ლის აღ­მო­ნა­ცე­ნი­სა და წყლის რა­ო­დე­ნო­ბას შო­რის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის დად­გე­ნა). მო­ნა­ცე­მებს წარ­მო­ად­გენს გრა­ფი­კუ­ლად.

რას ვიკ­ვ­ლევთ: რო­გორ მოქ­მე­დებს ობის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე ტე­ნი და ტემ­პე­რა­ტუ­რა?

ცდის მი­ზა­ნი: ტე­ნი­სა და ტემ­პე­რა­ტუ­რის გავ­ლე­ნის შეს­წავ­ლა ობის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე.

ცდის­თ­ვის სა­ჭი­რო მა­სა­ლე­ბი:

ძვე­ლი პუ­რის ნაჭ­რე­ბი, 2 ცა­ლი სა­კე­ტი­ა­ნი პარ­კი ნი­მუ­შე­ბის­თ­ვის (F0254), 2 პეტ­რის თა­სი (F0456).

ცდის მსვლე­ლო­ბა:

ჰკითხეთ მოს­წავ­ლე­ებს, შე­უმ­ჩ­ნე­ვი­ათ თუ არა ძველ პურ­ზე თეთ­რი ნა­ფიფ­ქის წარ­მოქ­მ­ნა, რო­მე­ლიც რამ­დე­ნი­მე ხან­ში (1-2 დღე) მო­რუ­ხო ფერს იღებს. აუხ­სე­ნით, რომ ეს გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი სო­კო, მუ­კო­რია. მუ­კო­რის სო­კოს (ი­გი­ვე ობის სო­კოს) მი­ცე­ლი­უ­მი ერ­თი მრა­ვალ­ბირ­თ­ვი­ა­ნი უჯ­რე­დია. ობის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე სხვა­დას­ხ­ვა ფაქ­ტო­რი ახ­დენს ზე­გავ­ლე­ნას, მა­გა­ლი­თად, წყლის რა­ო­დე­ნო­ბა, ტემ­პე­რა­ტუ­რა. მა­თი ზე­მოქ­მე­დე­ბის შე­სას­წავ­ლად შეს­თა­ვა­ზეთ მოს­წავ­ლე­ებს ცდის და­ყე­ნე­ბა:

1. მო­ამ­ზა­დეთ პუ­რის ნაჭ­რე­ბის ოთხი საკ­ვ­ლე­ვი ნი­მუ­ში და და­ნომ­რეთ.
2. N1 ნი­მუ­ში მო­ა­თავ­სეთ სა­კე­ტი­ან პო­ლი­ე­თი­ლე­ნის პარ­კ­ში და და­ტო­ვეთ ოთა­ხის ტემ­პე­რა­ტუ­რა­ზე;
3. N2 ნი­მუ­ში მო­ა­თავ­სეთ პეტ­რის თას­ზე და და­ტო­ვეთ ოთა­ხის ტემ­პე­რა­ტუ­რა­ზე;
4. N3 ნი­მუ­ში მო­ა­თავ­სეთ სა­კე­ტი­ან პარ­კ­ში და დად­გით სი­ცი­ვე­ში (მა­ცი­ვარ­ში);
5. N4 ნი­მუ­ში მო­ა­თავ­სეთ პეტ­რის თას­ზე და დად­გით სი­ცი­ვე­ში (მა­ცი­ვარ­ში, ფან­ჯ­რის რა­ფა­ზე).
6. აღ­წე­რეთ პი­რო­ბე­ბი, რო­მელ­შიც მო­თავ­სე­ბუ­ლია სხვა­დას­ხ­ვა ნი­მუ­ში (ტე­ნი+სით­ბო, სიმ­შ­რა­ლე+სით­ბო, ტე­ნი+და­ბა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა, სიმ­შ­რა­ლე+და­ბა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა).
7. გა­მოთ­ქ­ვით ვა­რა­უ­დი, თუ რა შე­დე­გით შე­იძ­ლე­ბა დამ­თავ­რ­დეს ცდის თი­თო­ე­უ­ლი ვა­რი­ან­ტი და შე­ი­ტა­ნეთ თქვე­ნი მო­საზ­რე­ბე­ბი N1 ცხრი­ლის შე­სა­ბა­მის გრა­ფა­ში.

N1 ცხრი­ლი

N2 ცხრილი

9. ცდის სა­ბო­ლოო შე­დე­გე­ბი შე­ი­ტა­ნეთ N1 ცხრილ­ში და შე­ა­და­რეთ გა­მოთ­ქ­მულ ვა­რა­უ­დებს.

რე­კო­მენ­და­ცია: თუ სკო­ლა­ში მა­ცივ­რის გა­მო­ყე­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა არ გაქვთ, შე­იძ­ლე­ბა ცდის ნა­წი­ლის ჩა­ტა­რე­ბა სახ­ლ­ში და­ა­ვა­ლოთ მოს­წავ­ლე­ებს, ხო­ლო ნა­წი­ლი სკო­ლა­ში ჩა­ა­ტა­როთ.

ცდის გა­მა­ა­ნა­ლი­ზე­ბე­ლი კითხ­ვე­ბი:

1. რა მიზ­ნით მო­ა­თავ­სეთ პუ­რის ნაჭ­რე­ბი სა­კე­ტი­ან პარ­კებ­ში? (ასეთ პარ­კებ­ში შე­ნარ­ჩუნ­დე­ბო­და ტე­ნი).
2. რა­ტომ იყო სა­ჭი­რო ცდის­თ­ვის ოთხი გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი ვა­რი­ან­ტის შერ­ჩე­ვა? (ოთხი­ვე გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ ვა­რი­ან­ტ­ში სო­კო მო­თავ­სე­ბულ იქ­ნა ტე­ნი­სა და ტემ­პე­რა­ტუ­რის გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ პი­რო­ბებ­ში).
3. რო­მელ ვა­რი­ან­ტ­ში გან­ვი­თარ­და ობის სო­კო ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად? (N1 ნი­მუშ­ში).
4. რო­გორ ახ­ს­ნი­დით ცდის ბო­ლოს მი­ღე­ბულ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბას N1 და N2 ნი­მუ­შებს შო­რის? (N1 ნი­მუ­ში გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო ინ­ტენ­სი­უ­რად და სწრა­ფად და­ობ­და, ვიდ­რე N2 ნი­მუ­ში, რად­გან სა­კე­ტი­ან პო­ლი­ე­თი­ლე­ნის პარ­კ­ში ტე­ნი იყო შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი, ხო­ლო ტე­ნის არ­სე­ბო­ბამ თა­ვის მხრივ ხე­ლი შე­უწყო ობის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბას. N2 ნი­მუ­ში­დან წყა­ლი აორ­თ­ქ­ლ­და, რის გა­მოც ის ნაკ­ლე­ბად, ან სა­ერ­თოდ არ და­ობ­და).
5. N4 ნი­მუ­შის დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბი­სას აღ­მოჩ­ნ­და, რომ იქ პუ­რის ნაჭ­რე­ბი არ და­ობ­და. რა­ტომ? რა დას­კ­ვ­ნის გა­კე­თე­ბა შე­იძ­ლე­ბა? (N4 ნი­მუ­ში მოკ­ლე­ბუ­ლი იყო ტენს და მო­თავ­სე­ბუ­ლი იყო და­ბალ ტემ­პე­რა­ტუ­რა­ზე. ამ ნი­მუშ­ში ობის სო­კო არ გან­ვი­თარ­და, რაც ადას­ტუ­რებს, რომ ამ მიკ­რო­ორ­გა­ნიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლია ტე­ნი და შე­და­რე­ბით მა­ღა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა).
6. რამ გა­მო­იწ­ვია N3 ნი­მუშ­ზე სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბის შე­ფერ­ხე­ბა N1 ნი­მუშ­თან შე­და­რე­ბით? რა დას­კ­ვ­ნის გა­კე­თე­ბა შე­იძ­ლე­ბა? (N1 და N3 ნი­მუ­შე­ბი ერ­თი და იგი­ვე რა­ო­დე­ნო­ბით შე­ი­ცავ­დ­ნენ ტენს, მაგ­რამ სხვა­დას­ხ­ვა ტემ­პე­რა­ტუ­რის პი­რო­ბებ­ში იყ­ვ­ნენ მო­თავ­სე­ბუ­ლი. და­ბა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რის გა­მო ობის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბა ნაკ­ლე­ბად ინ­ტენ­სი­უ­რად მოხ­და - N3 ნი­მუ­ში. დას­კ­ვ­ნა: ობის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლი პი­რო­ბაა სით­ბო).
7. რამ გა­მო­იწ­ვია N1 ნი­მუშ­ზე ობის ნა­ფიფ­ქის რუ­ხი შე­ფე­რი­ლო­ბა? (გან­ვი­თა­რე­ბის პრო­ცეს­ში ობის სო­კო წარ­მოქ­მ­ნის სპო­რებს, რო­მე­ლიც მომ­წი­ფე­ბის შემ­დეგ მო­რუ­ხო-მო­შა­ვო ფერს იღებს).
8. გა­ა­კე­თეთ სა­ბო­ლოო დას­კ­ვ­ნა (ო­ბის სო­კოს გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლი პი­რო­ბაა ტე­ნის არ­სე­ბო­ბა და ტემ­პე­რა­ტუ­რის გან­საზღ­ვ­რუ­ლი შუ­ა­ლე­დი).

ინ­ტერ­ნეტ­რე­სურ­სე­ბი:

http://www.yo­u­tu­be.com/watch?v=r6L-Wx8hb44

http://www.yo­u­tu­be.com/watch?v=XHQ4UqfDbOY

კვლე­ვის უნარ-ჩვე­ვე­ბი:

აღ­ნიშ­ნუ­ლი ცდის სა­ფუძ­ველ­ზე მოს­წავ­ლე­ებს უყა­ლიბ­დე­ბათ მეც­ნი­ე­რუ­ლი კვლე­ვის შემ­დე­გი უნარ-ჩვე­ვე­ბი:

• ვა­რა­უ­დის გა­მოთ­ქ­მის უნა­რი;
• ცდის ჩა­ტა­რე­ბი­სა და შე­სა­ბა­მი­სი მა­სა­ლის/აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბის სა­თა­ნა­დო გა­მო­ყე­ნე­ბის უნა­რი;
• დაკ­ვირ­ვე­ბის და შე­და­რე­ბის უნა­რი;
• დაკ­ვირ­ვე­ბის, სა­თა­ნა­დო სი­ზუს­ტით რე­გის­ტ­რი­რე­ბის უნა­რი;
• ცხრი­ლე­ბის,გა­მო­ყე­ნე­ბის უნა­რი;
• მო­ნა­ცე­მე­ბის გა­ა­ნა­ლი­ზე­ბის და დას­კ­ვ­ნის გა­მო­ტა­ნის უნა­რე­ბი;
• დას­კ­ვ­ნე­ბის ვა­რა­უდ­თან შე­და­რე­ბის უნა­რი.